Ο Κώστας Παπαϊωάννου και η βυζαντινή εικονολογία

Abstract

Το άρθρο παρουσιάζει τους βασικούς άξονες της ανάλυσης της βυζαντινής εικονολογίας από τον Κώστα Παπαϊωάννου. Η πραγμάτευση του θέματος αρχίζει με την παρουσίαση του ζητήματος της διάκρισης της εικονογραφίας από την εικονολογία, που έγινε από τον Έρβιν Πανόφσκυ, σε συνέχεια της νέο-καντιανής φιλοσοφίας της κουλτούρας και, σε έναν δεύτερο χρόνο, τη διάκριση της εικονολογίας από την εικονικότητα που παρατηρείται σε αυτό που ονομάζουμε «εικονιστική στροφή» στη σκέψη, στο τέλος της λεγόμενης «γλωσσικής στροφής», που χαρακτήριζε τη φιλοσοφία του 20ού αιώνα. Η ανάλυση του Παπαϊωάννου διακρίνει με εύστοχο και καίριο τρόπο τα βυζαντινά εικονολογικά επιτεύγματα από τη λεγόμενη θεωρία της βυζαντινής ζωγραφικής ως πρωτο- ή προ-αναγέννηση, δείχνοντας με ευκρίνεια τον διαφορετικό προσανατολισμό της τελευταίας από την αναγεννησιακή ζωγραφική. Η εν λόγω ανάλυση μπορεί να φωτισθεί ακόμη περισσότερο με την έννοια της ιστορικότητας, όπως αυτή εμφανίζεται σε ένα νεανικό έργο του Παπαϊωάννου, το 1951.