بررسی تنوع زیستی محصولات زراعی و باغی استان اصفهان

Abstract

شاخص‏های تنوع زیستی ابزاری نیرومند برای ارزیابی پایداری نظام های کشاورزی محسوب می شوند. در این تحقیق که به منظور ارزیابی تنوع زیستی محصولات زراعی و باغی شهرستان های استان اصفهان و همچنین بررسی روابط موجود بین تنوع زیستی و عوامل اقلیمی ‏این استان صورت گرفت، سطح زیر کشت، غنای گونه ای، یکنواختی، تنوع گونه ای و تنوع آلفا و بتای محصولات زراعی و باغی محاسبه شده و مورد ارزیابی قرار گرفتند. بدین منظور، اطلاعات مربوط به سطح زیر کشت گیاهان زراعی و باغی شهرستان‏های مختلف استان اصفهان در سال زراعی 92-1391 از طریق اطلاعات سازمان جهاد کشاورزی استان و همچنین پرسشنامه‏هایی جمع‏آوری گردید. محصولات زراعی به هشت گروه غلات، حبوبات، جالیزی، سبزیجات، علوفه ای، صنعتی و دارویی و محصولات باغی به دو گروه درختان میوه معتدله و گرمسیری طبقه بندی شدند. تنوع آلفا و بتا نیز با استفاده از رابطه غنای گونه‏ای مساحت برای اقلیم‏های مختلف استان محاسبه شد. نتایج نشان داد که در گروه محصولات باغی، درختان میوه معتدله (2/76 درصد) بیشترین و در گروه محصولات زراعی غلات (36/59 درصد) و گیاهان دارویی (09/1 درصد) به ترتیب بیشترین و کمترین سطح زیر کشت را دارا هستند. شهرستان های سمیرم و برخوار و میمه به ترتیب بیشترین و کمترین سطح زیر کشت محصولات باغی را به خود اختصاص دادند. بیشترین سطح زیر کشت محصولات زراعی در شهرستان اصفهان و کمترین آن در شهرستان خوروبیابانک مشاهده شد. شهرستان-های کاشان، لنجان، و نطنز با 17 گونه گیاهی، بیشترین و آران و بیدگل با سه گونه گیاهی کمترین غنای گونه ای محصولات باغی استان را در برداشتند. بیشترین و کمترین شاخص یکنواختی محصولات باغی به ترتیب مربوط به شهرستان های اصفهان (83/0) و سمیرم (192/0) بود. شهرستان های فلاورجان، خمینی شهر، کاشان، نایین و نجف آباد دارای بیشترین شاخص یکنواختی در محصولات زراعی و شهرستان اصفهان کمترین میزان این شاخص را نشان داد. به طور میانگین بیشترین و کمترین شاخص تنوع زیستی شانون- وینر در محصولات زراعی به ترتیب مربوط به گیاهان علوفه ای (929/0) و جالیزی (442/0) بود. این شاخص برای درختان معتدله بیش از دو برابر درختان گرمسیری گزارش شد. بیشترین و کمترین میزان تنوع آلفا به ترتیب در شهرستان‏های واقع در اقلیم‏های معتدل و بیابانی گرم مشاهده شد. اقلیم بیابانی معتدل نیز بالاترین میزان تنوع بتا را شامل شد.