از «منطق الطّیر» عطّار تا «جاناتان، مرغ دریایی» ریچارد باخ

Abstract

داستان‌ها، افسانه‌ها و اسطوره‌ها در میان ملل مختلف، مؤلفه‌های همانند و مشابهی دارند که می‌توان از زوایای متفاوتی آنها را مورد پژوهش قرار داد. جستجوی کمال و نمونة انسان آرمانی از جملۀ این مؤلفه‌های مشترک است. منطق الطیر عطار نیشابوری یکی از زیباترین آثار سمبولیک شرق در این زمینه است که مورد تأسی بسیاری از شاعران و نویسندگان جهان قرار گرفته است. ریچارد باخ ـ یکی از نویسندگان آرمان گرای مغرب زمین ـ تقریبا نمونه ای مشابه، یعنی«جاناتان، مرغ دریایی» را ارائه کرده است.با توجه به فاصلۀ زمانی بسیار بین این دو اثر، این مقایسۀ تطبیقی یک نوع تجزیه و تحلیل در زمانی است؛ نه همزمانی. البته به لحاظ درون مایۀ عرفانی و پیچیدگی‌های داستانی، جاناتان به عظمت منطق الطیر عطار نیست. آیا فلسفۀ فکری این نویسنده متأثر از عرفان شرقی و تفکر عطار است؟ ویا همانندی‌های این دو اثر ادبی ـ عرفانی، حتی اگر ریچارد باخ، منطق الطیر عطار را ندیده باشد؛ برخاسته از آرمان‌های مشترک فطری و ذاتی بین انسان‌ها و کاملا طبیعی و باور کردنی است؟ این نوشتار تلاشی در جهت پاسخ دادن به این پرسش‌هاست؛ افزون براینکه مقایسه ای تطبیقی بین دو اثر را در بر دارد. کلید واژه‌ها: منطق الطیر، عطار نیشابوری، جاناتان مرغ دریایی، ریچارد باخ.