تأثیر ترجمه رمانهای مدرن انگلیسی بر هنجار سبکی طول جمله در رمان فارسی (موردپژوهیِ نه رمان کلاسیک و مدرن)

Abstract

در این نوشتار، تأثیر ترجمه رمان‌های مدرن بر هنجار سبکی طول جمله را در رمان فارسی مورد واکاوی قرار داده‌ایم. در این تحقیق، سه رمان کلاسیک(امیرارسلان، حسین کرد و سمک عیار)، سه رمان مدرن معاصر (جن نامه، سال‌های ابری و شاه کلید) و سه رمان انگلیسی (گتسبی بزرگ، وداع با اسلحه و موبی دیک) به همراه ترجمه‌های آنها مورد تحلیل آماری قرار گرفتند. فرضیه اصلی این تحقیق آن است که ترجمه رمان‌های مدرن( به سبک غربی) یکی از عوامل افزایش طول جمله در رمان‌های فارسی است. دلیل این افزایش، گرایش مترجمان ایرانی به ترجمه در سطح جمله و بلندتر بودن جملات انگلیسی از جملات فارسی است. نتایج تحلیل‌های آماری نشان داد میانگین طول جملات در رمان‌های انگلیسی، حدودا یک واژه بلندتر از میانگین طول جملات در رمان‌های فارسی است. از سوی دیگر، مترجمان ایرانی به طور میانگین، 33/89% جملات انگلیسی را در فارسی به جمله برگردانده‌اند. علاوه بر این، میانگین طول جمله در رمان‌های مدرن معاصر، حدودا 5/0 واژه بیشتر از رمان‌های کلاسیک است. با تحلیل داده‌های فوق می‌توان چنین نتیجه گرفت که ترجمه رمان‌های مدرن، در کنار ویژگی‌های سبکی و فردی رمان نویسان ایرانی، یکی از عوامل موثر در افزایش طول جمله در رمان‌های مدرن فارسی بوده است. با این همه، ترجمه رمان‌های مدرن، تاثیر چندانی بر هنجار طول جمله در رمان‌های تالیفی فارسی نداشته است. سبک فردی مترجمان و تاثیر جملات متن اصلی از جمله عواملی بوده اند که به تفاوت هنجار طول جمله در رمان های فارسی ترجمه ای و تالیفی انجامیده اند. از این رو، توصیف هنجارهای حاکم بر کنش مترجمان، بدون واکاوی متغیرهای تاثیرگذار بر فرآیند ترجمه- مانند عادتواره مترجم، ابزارهای خاص کنش ترجمه و نیازهای جامعه مقصد- امکان پذیر نمی‌گردد.