Από το «απελευθερωτικό επαναστατικό πρόταγμα» στην αλλοτρίωση μέσω του ολοκληρωτικού γραφειοκρατικού κράτους

Abstract

Ο 19ος αιώνας αποτέλεσε έναν αιώνα πολυποίκιλων μεταβολών και ανακατατάξεων. Το παλιό Ancien Régime είχε ήδη ξεκινήσει να ακολουθεί μία καθοδική πορεία σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ταυτόχρονα νέα έθνη-κράτη αναφάνηκαν και μαζί τους νέες πολιτικές κατευθύνσεις και παραγωγικές σχέσεις. Ο αιώνας που επέφερε την άνθιση του Διαφωτισμού στο πεδίο των ιδεών και του Καπιταλισμού στο πεδίο της οικονομίας ήταν πλέον εδώ. Ο φιλόσοφος Karl Marx, προσπαθώντας να ερμηνεύσει το νέο φαινόμενο, όπως τουλάχιστον αυτό διαμορφώθηκε στη χώρα του τη Γερμανία, κατέληξε στην πεποίθηση ότι η τεχνική εξέλιξη και η πρόοδος μέσω της Βιομηχανικής Επανάστασης είχαν παρακωλυθεί, μέσα στον νέο αστικό κόσμο που είχε τότε αναδυθεί. Αργότερα το έργο του και οι απόψεις του αυτές θα τύγχαναν πολλών και διαφορετικών ερμηνειών, καθώς και παρερμηνεύσεων —ειδικά κατά τον 20ο αιώνα. Παρακάτω, στηριζόμενοι στις παρατηρήσεις του Κώστα Παπαϊωάννου πάνω στο ζήτημα αυτό, θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στην παραπάνω προβληματική και να σκιαγραφήσουμε τις προκύψασες φιλοσοφικές αντιδόσεις μεταξύ «δασκάλου» και «μαθητών».