باز پژوهشی در حجّیت ظنّ مطلق

Abstract

مسأله‌ی حجیت و عدم حجیت ظن مطلق، اگرچه بارها مورد بررسی و پژوهش بزرگان قرار گرفته است، ولی هنوز به بررسی و پژوهش بیشتر نیازمند است؛ زیرا بررسی‌ها و پژوهش‌های انجام شده، نوعا بر پیش‌فرض‌هایی مبتنی است که از بررسی و پژوهش بی نیاز و مسلم انگاشته شده اند، در حالی که فی‌الواقع، اموری مسلم نیستند و به بررسی و پژوهش نیاز دارند. اصل عدم حجیت ظن و انحصار حجیت ذاتی به قطع، یکی از این پیش‌فرض‌ها است که نگارنده به خود جرأت بازنگری در آن را داده است. وی پس از باز تعریف مفاهیمی بنیادین چون «حجیت» و «علم» و حل محذورات قول به اعتبار ظن مطلق، این امکان را یافته است که به حجیت ذاتی ظن، باور یابد و ضمن بررسی ادله‌ی منکرین، از این حقیقت پرده بردارد که آیات، روایات و اقتضائات عقلی، بر خلاف آنچه پنداشته می‌شود، نافی حجیت ظن عقلایی نیست و ظن عقلایی، بالطبع حجت است. به این ترتیب، نگارنده، از میان عدم حجیت ظن مطلق و حجیت آن به دلیل انسداد، راه سومی را می‌گشاید و اذعان می‌دارد که در صورت ناتمامی این راه، باید به عدم حجیت ظن مطلق گردن نهاد؛ چرا که دلیل انسداد ناتمام است. با این همه، باید گفت: هدف غایی نگارنده از نگارش این مقاله، نه لزوما اثبات حجیت ظن مطلق، بلکه گشودن باب پژوهش‌های عمیق‌تر در این باره است.