ارزیابی تنوعپذیری ژنوتیپهای گندم نان تحت شرایط مختلف رطوبتی با استفاده از روشهای متنوع آماری

Abstract

از بین تنش‌های محیطی، تنش خشکی مهم‌ترین عامل کاهش تولیدات گیاهان در سراسر جهان است. جهت مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط بین صفات مختلف با عملکرد دانه در 17 ژنوتیپ (شامل ارقام و لاین‌های مختلف) گندم نان، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم در سال زراعی 90-1389 در مزرعه آموزشی-پژوهشی دانشگاه پیام‌نور اسدآباد اجرا گردید. در این آزمایش صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، محتوی نسبی آب برگ، میزان نسبی آب ازدست‌رفته، درصد سبزینگی برگ (میزان کلروفیل) و مساحت برگ پرچم اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس ساده تنوع بالا و معنی‌داری را در هر دو شرایط رطوبتی (مکان) نشان داد. نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر ژنوتیپ را برای اکثر صفات معنی‌دار نشان داد. نتایج تجزیه همبستگی نیز بیانگر این بود که بین عملکرد دانه و درصد سبزینگی برگ (اسپاد) در شرایط دیم و بین عملکرد دانه و میزان آب ازدست‌رفته برگ در شرایط عدم تنش خشکی همبستگی مثبت و معنی‌داری (P<0.05) مشاهده گردید. نتایج تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های موردمطالعه را در هر دو شرایط محیطی در سه گروه مجزا و متفاوت قرار داد. به‌طوری‌که بیشترین فاصله ژنتیکی در هر دو شرایط رطوبتی بین خوشه اول و سوم مشاهده گردید. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی در شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم به ترتیب 71% و 76% از تنوع موجود را توجیه نمودند. با توجه به مقایسه میانگین عملکرد دانه، ژنوتیپ‌های 7 (3790 کیلوگرم در هکتار)، 8 (3525 کیلوگرم در هکتار) و 13 (3305 کیلوگرم در هکتار) در شرایط عدم تنش خشکی و ژنوتیپ‌های‌ 13 (2147 کیلوگرم در هکتار)، 14 (2440 کیلوگرم در هکتار) و 17 (2254 کیلوگرم در هکتار) در شرایط دیم بیش‌ترین عملکرد دانه را تولید کردند.