Məqalədə köpükotu – Hedysarum cinsinə aid H. formosum və H. atropatanum bitkilərinin köklərindən alınmış metanollu ekstraktların antioksidativ, antibakterial, antifunqal fəallığını və tərkibində olan fenolun ümumi miqdarını öyrənmək məqsədilə aparılmış tədqiqat işi haqqında məlumat verilmişdir. Ekstraktların antioksidativ fəallığının öyrənilmısi sərbəst radikalların (DPPH, SO- , NO- ) neytrallaşmasına əsasən kversetin və askorbin turşusu ilə müqayisəli şəkildə aparılmışdır. Ekstraktların antibakterial və antifunqal xüsusiyyətləri ilkin mərhələdə disk/diffuziya üsulundan, növbəti mərhələdə isə seriyalarla durulaşma üsulundan istifadə edilməklə öyrənilmişdir. Ümumi fenol miqdarı isə Folin üsulu əsasında tədqiq edilmişdir. Tədqiqat göstərmişdir ki, H.formosum bitkisindən əldə edilmiş ekstrakt H. atropatanum bitkisi ilə müqayisədə hər 3 üsulda daha aktiv antioksidativ təsirə malikdir. Ümumi fenol miqdarı Folin üsulu vasitəsilə 1 qram quru ekstraktdakı qall turşusu ekvivalenti ilə ifadə edilmişdir: nəticə H. formosum ekstraktı üçün 114,73 mq/q, H. atropatanum ekstraktı üçün isə 55,04 mq/q kimi təyin edilmişdir. Aparılan mikrobioloji tədqiqat nəticəsində göyçək köpükotu kökünün ekstraktının S.aureus, B.anthracoides və P.aeruginosa kulturalarına daha aktiv təsir göstərdiyi aşkar edilmişdir. The article provides information on a study conducted to investigate the antioxidant, antibacterial, and antifungal activities, as well as the total phenolic content, of methanolic extracts obtained from the roots of Hedysarum formosum and Hedysarum atropatanum, species belonging to the Hedysarum L. genus. The antioxidant activity of the extracts was assessed by their ability to neutralize free radicals (DPPH, superoxide, and nitric oxide) and was compared to standard antioxidants such as quercetin and ascorbic acid. Antibacterial and antifungal properties were evaluated initially using the disk diffusion method, followed by serial dilution techniques for further analysis. The total phenolic content was determined using the Folin–Ciocalteu method. The results revealed that the extract from H. formosum exhibited higher antioxidant activity across all three radical-scavenging assays compared to H. atropatanum. Total phenolic content, expressed as gallic acid equivalent (GAE) per gram of dry extract, was found to be 114.73 mg/g for H. formosum and 55.04 mg/g for H. atropatanum. Microbiological assays demonstrated that the extract from the roots of H. formosum exhibited stronger activity against Staphylococcus aureus, Bacillus anthracoides, and Pseudomonas aeruginosa cultures. В статье отражены результаты исследования, направленного на изучение антиоксидантной, антибактериальной и антимикробной активности, а также количественного содержания фенольных соединений в метанольных экстрактах, полученных из корней видов Hedysarum formosum и Hedysarum atropatanum. Антиоксидантная активность экстрактов определялась по их способности нейтрализовать свободные радикалы (DPPH, супероксид, оксид азота) и сравнивалась с активностью стандартных антиоксидантов, таких как кверцетин и аскорбиновая кислота. Антибактериальные и противогрибковые свойства были исследованы на первом этапе методом дисковой диффузии, а на следующем — методом серийных разведений. Общее содержание фенольных соединений определялось по методу Фолина. Результаты показали, что экстракт H. formosum проявил более высокую антиоксидантную активность по всем трём тест-системам по сравнению с H. atropatanum. Общее содержание фенолов, выраженное в пересчёте на эквивалент галловой кислоты (GAE) на грамм сухого экстракта, составило 114,73 мг/г для H. formosum и 55,04 мг/г для H. atropatanum. Микробиологические испытания показали, что экстракт из корней H. formosum обладает более выраженной активностью в отношении культур Staphylococcus aureus, Bacillus anthracoides и Pseudomonas aeruginosa.

В статье представлен клинический опыт хирургической коррекции углового искривления хряща перегородки носа у детей. Целью работы явилась разработка и внедрение малотравматичного, анатомически обоснованного метода, направленного на восстановление носового дыхания и предупреждение осложнений, связанных с нарушением роста лицевого скелета. Предложенный метод включает одностороннюю отслойку мукоперихондрия на вогнутой поверхности перегородки, раздельную мобилизацию частей деформированного хряща и удаление изогнутой полоски хряща между двумя вертикальными разрезами. После репозиции перегородки по средней линии выполняется ушивание мукоперихондриальных лоскутов и тампонада. Методика защищена патентом РФ на изобретение. Применение данного способа у 60 детей в возрасте от 5 до 14 лет позволило добиться значительного улучшения носового дыхания в 95% случаев без развития осложнений, что подтверждает высокую эффективность и безопасность предложенного подхода. Məqalədə uşaqlarda burun arakəsməsi qığırdaqının bucaqşəkilli əyriliyinin cərrahi korreksiyası üzrə klinik araşdırmanın nəticəsi təqdim edilir. Tədqiqatın məqsədi üz skeletinin inkişafına zərər vermədən burun tənəffüsünü bərpa etməyə yönəlmiş anatomik əsaslı, az travmatik cərrahi üsulun işlənib hazırlanması və tətbiqi olmuşdur. Təklif edilən metod burun çəpərinin çökək səthində mukoperixondriumun birtərəfli ayrılmasını, deformasiyaya uğramış qığırdaq hissələrinin ayrı-ayrılıqda mobilizasiyasını və iki paralel şaquli kəsik arasında əyilmiş qığırdaq zolağının çıxarılmasını nəzərdə tutur. Çəpər orta xətt boyunca yenidən yerləşdirildikdən sonra mukoperixondrial səhifələr tikilir və tamponada aparılır. Metod Rusiya Federasiyasının patentilə qorunur. Bu metodun 5-14 yaş arası 60 uşaq üzərində tətbiqi zamanı 95% hallarda burun tənəffüsündə əhəmiyyətli yaxşılaşma müşahidə edilmiş, heç bir ağırlaşma qeydə alınmamışdır. Bu da təklif olunan yanaşmanın yüksək effektivliyini və təhlükəsizliyini sübut edir. The article presents clinical experience of surgical correction of angular curvature of the nasal septum cartilage in children. The aim of the study was to develop and implement a minimally traumatic, anatomically justified method focused on restoring nasal breathing without affecting the growth of the facial skeleton. The proposed technique involves unilateral detachment of the mucoperichondrium on the concave side of the septum, separate mobilization of deformed cartilage segments, and removal of a curved cartilage strip between two parallel vertical incisions. After repositioning the septum along the midline, sutures are placed on the mucoperichondrial flaps and nasal tamponade is performed. The method is protected by a Russian Federation patent. Application of this technique in 60 children aged 5 to 14 resulted in significant improvement in nasal breathing in 95% of cases without complications, confirming the high efficacy and safety of the proposed approach.

The aim of the study was to evaluate the effect of individual correction of the immune system on the longterm results of surgical treatment of strangulated inguinal hernia using open and laparoscopic methods. The study included 85 patients with strangulated inguinal hernia, who were divided into two groups: the main group of 45 people who underwent laparoscopic hernioplasty - TAPP (МG) and comparison of 40 people who underwent surgery using the Lichtenstein method (СG). The studies were conducted 6-8 months after the surgery. After the surgery, patients were given recommendations for individual correction of their immune status. The total number of T- and B-lymphocytes, T-lymphocyte subpopulations: CD3, CD19, CD4, CD8, CD16, and changes in the content of immunoglobulin classes: IgA, IgM, IgG in the blood serum were studied. An integral determination of the quality of life was also performed using the SF-36 method. In the CG patients, the CD3+ indices were reduced compared to the control indices (41.16±1.9%), and were also significantly lower than in the group of patients operated on using the TAPP method (51.07±1.8). The Tx/Ts index was significantly reduced in the CG (1.28±0.07). The values of the complex index of the physical component of health in the CG were 46.68±4.25 points and were lower by 5.50% (p<0.05) compared to the MG patients = 52.18±5.96 points. The pain intensity values in the CG were lower by 13.88% (p<0.005) compared to the MG patients. Patients in both groups had no re-hospitalizations within 12 months after surgery, which indicates a significant positive impact of a comprehensive individual approach to patient care in the postoperative period. Məqalədə boğulmuş qasıq yırtığının açıq və laparoskopik üsullarla cərrahi müalicəsi zamanı immun sistemin fərdi korreksiyasının müalicənin nəticələrinə təsirini öyrənmək məqsədilə aparılmış tədqiqat işi haqqında məlumat verilmişdir. Tədqiqata cəlb edilmiş 85 pasiyent 2 qrupa bölünmüşdür: 45 nəfərdən ibarət olan 1-ci qrupda laparoskopik hernioplastika (tordan istifadə edilməklə), 40 pasiyentdən ibarət olan müqayisə qrupunda isə boğulmuş qasıq yırtığının bərpası Lichtensteyn üsulu ilə aparılmışdır. Tədqiqat operativ müdaxilədən 6-8 ay sonra aparılmışdır. Xəstələrə immun korreksiya məqsədilə fərdi tövsiyələr verilmişdir. Qanda T- və B-limfositlərin ümumi sayı, T-limfositlərin CD3, CD19, CD4, CD8 və CD16 subpopulyasiyaları, qan serumunda IgA, IgM, IgG təyin edilmişdir. Bundan əlavə, xəstələrin həyat keyfiyyətini öyrənmək üçün “SF-36” sorğu metodundan istifadə edilmişdir. Müqayisə qrupunun pasiyentlərində CD3+ göstəricisi kontrolla müqayisədə azalmışdır (41,16±1,9%). Tx/Ts indeksi müqayisə qrupunda nisbətən az olmuşdur – 1,28±0,07. Sağlamlığın fiziki komponenti göstəricisi müqayisə qrupunda 46,68±4,25 bala bərabər olmaqla, əsas qrupun pasiyentlərindəkinə nisbətən 5,50% (p<0,05) az olmuşdur (əsas qrupda 52,18±5,96 bal: hər iki tədqiqat qrupunda operativ müalicədən sonrakı 12 ay ərzində təkrar hospitalizasiya halları qeyd edilməmişdir.) Bu, postoperasion dövrdə xəstələrə kompleks fərdi yanaşmanın effektivliyini göstərir. Цель исследования - оценить влияние индивидуальной коррекции иммунной системы на отдаленные результаты хирургического лечения ущемленной паховой грыжи открытым и лапароскопическим методами. В исследование включены 85 пациентов с ущемленной паховой грыжей, которые были разделены на две группы: основная 45 человек, которым была проведена лапароскопическая герниопластика – TAPP(ОГ) и сравнения 40 человек, которым была проведена операция по методике Lichtenstein (ГС). Исследования проводились через 6-8 месяцев после операции. Больным после оперативного вмешательства были предоставлены рекомендации, для индивидуальной коррекции иммунного статуса. Изучали общее количество Т- и В-лимфоцитов, субпопуляции Тлимфоцитов: CD3, CD19, CD4, CD8, CD16, изменение содержания иммуноглобулинов классов: IgA, IgM, IgG в сыворотке крови. Также проводили интегральное определение качества жизни методом «SF-36». У пациентов ГС были снижены показатели СД3+ по сравнению с контрольными показателями (41,16±1,9%), а также были достоверно ниже, чем в группе пациентов, прооперированных по методике ТАРР 51,07±1,8. Показатель Тх/Тс был достоверно снижен в ГС 1,28±0,07. Значения комплексного показателя физического компонента здоровья в ГС составляли 46,68±4,25 балла и были ниже на 5,50%(р<0,05) по сравнению с пациентами ОГ=52,18±5,96 бал. Значения интенсивности боли в ГС были ниже на 13,88% (р<0,005) по сравнению с данными пациентов ОГ. У больных обеих групп отсутствовали повторные госпитализации в течении 12 месяцев после хирургического вмешательства, что свидетельствует о существенном позитивном влиянии комплексного индивидуального подхода к ведению больного в послеоперационном периоде.

Məqalədə endometrium xərçəngi diaqnozu olan xəstələrdə əməliyyatdan əvvəlki CA125 səviyyəsinin xəstəliyin proqnozuna təsirini öyrənmək məqsədilə aparılmış tədqiqat işinin nəticələri şərh edilmişdir. Tədqiqat ATU-nun Onkoloji Klinikasında 2017 və 2024-cü illər arasında endometrium xərçənginə görə cərrahi əməliyyat icra edilən 217 xəstə üzərində aparılmışdır. Xəstələr CA125 səviyyəsinə uyğun olaraq iki qrupa ayrılmış, birinci qrupda 125, ikinci qrupda 42 xəstə olmuşdur. Hər iki qrupdakı xəstələrin klinik, histopatoloji nəticələr və residiv riskləri müqayisə edilmişdir. Orta müşahidə müddəti hər iki qrup üçün 36,95±1,18 ay olmuşdur. Xəstələrin orta yaşı 61,59±0,75, CA125 markerinin orta səviyyəsi isə 27,80±37,81 BV/mL idi. CA125 səviyyəsi yüksək olan qrupda residiv riski daha çox (p=0,025), residivsiz dövrün müddəti isə daha az olmuşdur (p=0,005). Tədqiqat nəticəsinə əsasən CA125 səviyyəsinin yüksək olması residiv riskini artırır (OR: 3,43, %95CI 1,13-10,37, p=0,029). Bu səbəbdən preoperativ CA125 səviyyəsi proqnoz və adyuvant müalicə qərarının müəyyənləşdirilməsində faydalı hesab edilmişdir. В статье описываются результаты исследования, проведенного с целью изучения влияния предоперационных уровней CA125 на прогноз заболевания у пациенток с диагнозом рак эндометрия. Исследование было проведено на 217 пациентках, прошедших хирургическое лечение по поводу рака эндометрия в онкологической клинике AMU в период с 2017 по 2024 год. Пациентки были разделены на две группы в зависимости от уровня CA125: в первую группу вошло 125 пациенток, во вторую — 42. Были сравнены клинические и гистопатологические результаты, а также риск рецидива у пациенток обеих групп. Средний срок наблюдения для обеих групп составил 36,95±1,18 месяца. Средний возраст пациентов составлял 61,59±0,75 года, а средний уровень маркера CA125 — 27,80±37,81 BV/мл. В группе с высоким уровнем CA125 риск рецидива был выше (p=0,025), а период без рецидива был короче (p=0,005). В исследовании было установлено, что высокие уровни CA125 связаны с повышенным риском рецидива (OR: 3,43, 95% ДИ 1,13-10,37, p=0,029). Поэтому было решено, что уровни CA125 до операции полезны для определения прогноза и принятия решений об адъювантной терапии. The article describes the results of a study conducted to investigate the effect of preoperative CA125 levels on the prognosis of patients diagnosed with endometrial cancer. The study was conducted on 217 patients who underwent surgical treatment for endometrial cancer at the AMU Oncology Clinic between 2017 and 2024. Patients were divided into two groups based on their CA125 levels; the first group included 125 patients, and the second group included 42 patients. The clinical and histopathological outcomes and recurrence risks of patients in both groups were compared. The average follow-up period for both groups was 36.95±1.18 months. The average age of the patients was 61.59±0.75, and the average CA125 level was 27.80±37.81 BV/mL. The recurrence risk was higher in the group with high CA125 levels (p=0.025), and the recurrence-free period was shorter (p=0.005). The study found that elevated CA125 levels were associated with an increased risk of recurrence (OR: 3.43, 95% CI 1.13–10.37, p=0.029). Therefore, it was considered that preoperative CA125 levels are useful in determining prognosis and adjuvant treatment decisions.

Məqalədə məktəbəqədər yaş dövründə təcrid olunmuş boy hormonu çatışmazlığı (TBHÇ) aşkar edilən uşaqlarda GH1 gen variasiyalarının müqayisəli tədqiqinə və proqnostik əhəmiyyətinin öyrənilməsinə həsr edilmiş tədqiqat işi haqqında məlumat verilmişdir. Tədqiqata TBHÇ aşkar olunan 20 nəfər xəstə cəlb edilmişdir. TBHÇ aşkar edilən uşaqlarda GH1 geninin nukleotid ardıcıllığı araşdırılmışdır. I əsas qrupa (məktəbəqədər yaş dövründə boy hormonu çatışmazlığı aşkarlanan vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqlar) daxil olan 10 uşaqdan heç birində GH1 genində patogen mutasiya aşkarlanmayıb. Müqayisə qrupunda (II qrup – məktəbəqədər yaş dövründə boy hormonu çatışmazlığı aşkarlanan vaxtında doğulmuş uşaqlar) 10 uşaqdan 5 nəfərdə tam normal GH1 geni ardıcıllığı müşahidə edilmişdir. I qrupda 9 uşaqda çox güman ki, xoşxassəli, 1 uşaqda ehtimal edilən xoşxassəli, 1 uşaqda qeyri-müəyyən əhəmiyyətli variant, II qrupda 3 uşaqda ehtimal edilən xoşxassəli, 1 uşaqda xoşxassəli, 1 uşaqda qeyri-müəyyən əhəmiyyətli variant polimorfizmi təyin edilmişdir. Tədqiqat sırasında tək nukleotid polimorfizmi dəyərləri statistikasının nəticələrinə əsasən rs6171, rs695, rs2005172, rs11568827 tək nukleotid dəyişimləri qruplar üzrə statistik əhəmiyyətli olaraq təyin edilmişdir. Bu tək nukleotid dəyişimləri indiyə qədər mutant GH1 gen polimorfizmləri hesab edilir. Rs11568827 tək nukleotid dəyişimi isə yalnız bu tədqiqat işində təyin edilmişdir. Rs6171 gen polimorfizmi əsas qrupda 8 uşaqda, 4 homoziqot və 4 heteroziqot genotipli (30 % xəstə), II müqayisə qrupunda 1 xəstədə (7% xəstə) heteroziqot genotip aşkarlanmışdır. Vaxtından əvvəl doğulan uşaqlarda bu gen variasiyası statistik əhəmiyyətli dərəcədə üstünlük təşkil etmişdir. В статье изложены результаты исследования, проведенного с целью сравнительного изучения и прогностическое значение вариаций гена GH1 у детей с диагнозом изолированный дефицит гормона роста (ИДГР) в дошкольном возрасте. В исследование были включены 20 пациентов с диагнозом ИДГР. Основным критерием включения пациентов в исследование был индекс SDS роста ниже -4 (тяжелая задержка роста). Определили нуклеотидную последовательность гена GH1, проведя анализ последовательности у детей с диагнозом ИДГР. Ни у одного из 10 детей, включенных в первую основную группу, патогенной мутации в гене GH1 не обнаружено. Во II группе у 5 из 10 детей были полностью нормальные результаты секвенирования гена GH1. В группе I у 9 детей были вероятно доброкачественные, у 1 ребенка были доброкачественные/вероятно доброкачественные, у 1 ребенка была неопределенная значимость (будет исследована на предмет новых мутаций), В группе II у 3 детей были доброкачественные/вероятно доброкачественные полиморфизмы, у 1 ребенка были доброкачественные полиморфизмы и у 1 ребенка полиморфизмы были неопределенной значимости (следует исследовать как новую мутацию). В ходе исследования на основании результатов статистики числа Rs (референтный полиморфизм отдельных нуклеотидов) было установлено, что вариации отдельных нуклеотидов rs6171, rs695, rs2005172 и rs11568827 являются статистически значимыми во всех группах. Единственная нуклеотидная вариация rs11568827 была выявлена только в нашем исследовании. Полиморфизм гена Rs6171 выявлен у 8 детей основной группы, у 4 из них – гомозиготный и у 4 – гетерозиготный генотип (30% пациентов), во II группе сравнения у 1 пациента (7% пациентов) выявлен гетерозиготный генотип. Эта вариация гена статистически значимо чаще встречалась у недоношенных детей. The article presents a study dedicated to the comparative investigation of GH1 gene variations and their prognostic significance in children diagnosed with isolated growth hormone deficiency (IGHD) during the preschool age. The study involved 20 patients diagnosed with IGHD. In these children, the nucleotide sequence of the GH1 gene was examined. In the first main group (children born prematurely with IGHD diagnosed during the preschool age), no pathogenic mutations in the GH1 gene were identified in any of the 10 children. In the comparison group (group II – children born at term with IGHD diagnosed during the preschool age), 5 out of 10 children showed a completely normal GH1 gene sequence. In group I, 9 children likely had benign variants, 1 child had a likely benign variant (presumed benign), and 1 child had an uncertainly significant variant. In group II, 3 children had benign (presumed benign) variants, 1 child had a benign variant, and 1 child had an uncertainly significant variant polymorphism. Based on the statistical results of single nucleotide polymorphism values during the study, the single nucleotide changes rs6171, rs695, rs2005172, and rs11568827 were found to be statistically significant across the groups. These single nucleotide changes are known as mutant GH1 gene polymorphisms to date. However, the rs11568827 single nucleotide change was identified solely in this study. The rs6171 gene polymorphism was found in 8 children in the main group, 4 with homozygous and 4 with heterozygous genotypes (30% of the patients). In the comparison group II, 1 patient (7%) showed the heterozygous genotype. Preterm children showed a statistically significant higher prevalence of this gene variation.

Məqalədə refraktiv göz cərrahiyyəsindən əvvəl və sonra hərbi qulluqçular arasında quru göz sindromunun (QGS) yayılma tezliyinin və müalicəsinin effektivliyinin araşdırılması məqsədilə aparılmış tədqiqat işi haqqında məlumat verilmişdir. Tədqiqata yaşı 20-dən 35-ə qədər olan 185 hərbi qulluqçu qəbul edilmiş və onlar 2 qrupa bölünmüşdür. Birinci qrupa (əsas qrup, n=90) refraktiv cərrahi müdaxilədən əvvəl standart hazırlıqla yanaşı QGS əleyhinə müalicə — süni göz yaşı damcıları, zərurət olduqda 0,05% siklosporin göz damcıları və blefarit/meybom vəzi disfunksiyası əlamətləri olduğu hallarda göz qapaqlarının gigiyenası (isti kompreslər) təyin edilmişdir, ikinci qrupda (kontrol qrupu, n=95) isə yalnız standart yanaşma icra olunmuşdur. Refraktiv cərrahi müdaxilədən 1 ay sonra ümumilikdə 149 (80,5%) pasiyentdə müxtəlif dərəcəli göz quruluğu aşkarlanmışdır. Belə ki, I qrupda 63 (70%) pasiyentdə QGS simptomları (yüngül dərəcəli – 40 pasiyent; orta dərəcəli – 23 pasiyent) qaldığı halda, standart yanaşma qrupunda 86 (90%) pasiyentdə quru göz əlamətləri (yüngül dərəcəli – 54 pasiyent; orta dərəcəli – 23 pasiyent; ağır dərəcəli – 9 pasiyent) aradan qalxmamışdır (χ²-test, p<0,05). Ağır dərəcəli QGS halları yalnız müalicə almayan kontrol qrupunda aşkarlanmışdır. Əməliyyatdan sonra 6-cı ayda hər iki qrupun göstəricilərində yaxşılaşma müşahidə edilmişdir. В статье представлены результаты исследования, проведённого с целью оценить распространённость синдрома сухого глаза (ССГ) и эффективность его терапии среди военнослужащих до и после рефракционных офтальмохирургических вмешательств. В исследование были включены 185 военнослужащих в возрасте 20–35 лет, распределённых на две группы. В первой группе, помимо стандартной предоперационной подготовки, назначалась анти-ССГ терапия — слезозаменители в виде глазных капель (основная группа, n=90); во второй группе применялась только стандартная подготовка (контрольная группа, n=95). Через 1 месяц после рефракционного вмешательства у 149 участников (80,5%) отмечались признаки сухости различной степени выраженности. В основной группе симптомы ССГ сохранялись у 63 (70%) пациентов (лёгкой степени — у 40; средней — у 23), тогда как в контрольной группе признаки ССГ не купировались у 86 (90%) пациентов (лёгкой степени — у 54; средней — у 23; тяжёлой — у 9) (критерий χ², p<0,05). Тяжёлые формы ССГ выявлены исключительно в контрольной группе, не получавшей целенаправленной анти-ССГ терапии. К 6-му месяцу после операции в обеих группах наблюдалась положительная динамика. The article presents a study aimed at investigating the prevalence and treatment effectiveness of dry eye syndrome (DES) before and after refractive eye surgery among military personnel. The study involved 185 military personnel aged between 20 and 35 years, who were divided into two groups. The first group (main group, n=90) received standard preoperative preparation along with treatment for DES, which included artificial tear drops, 0.05% cyclosporine eye drops when necessary, and eyelid hygiene (warm compresses) in cases of blepharitis/meibomian gland dysfunction. The second group (control group, n=95) received only standard treatment. One month after refractive surgery, various degrees of dry eye were identified in 149 (80.5%) patients. In the first group, 63 (70%) patients showed DES symptoms (mild – 40 patients, moderate – 23 patients), while in the control group, 86 (90%) patients still had dry eye symptoms (mild – 54 patients, moderate – 23 patients, severe – 9 patients) (χ²-test, p<0.05). Severe DES cases were found only in the control group, which did not receive treatment. Six months after the surgery, improvements in both groups were observed.

Məqalədə vaxtından əvvəl doğulmuş perinatal ensefaliti olan qeyri-müəyyən və ya dəqiqləşdirilməmiş infeksiyalı uşaqların qanında antimikrob peptidlərin (defenzin, katelisidin, kalprotektin və laktoferrin) səviyyəsini öyrənmək məqsədilə aparılmış tədqiqat işinin nəticələri şərh edilmişdir. Tədqiqat işinə vaxtından əvvəl doğulmuş perinatal ensefalitli uşaqlar və bu patologiya ilə doğulmuş, qeyri-müəyyən və ya dəqiqləşdirilməmiş infeksiyalı uşaqlar daxil edilmişdir. Aparılan tədqiqatda vaxtından əvvəl doğulan uşaqların qanında defenzinin, katelisidinin və kalprotektinin vaxtında doğulanlara nisbətən azalması müşahidə edilmişdir. Tədqiqat göstərmişdir ki, perinatal ehsefalit olan vaxtında doğulan və əlavə infeksion prosesə məruz qalmış uşaqlarda defenzinin, katelisidinin, kalprotektinin və laktoferrinin konsentrasiyası tək ensefaliti olan yenidoğulmuşlardakına nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə artıq olur. Yenidoğulmuşlarda antimikrob peptidlərin artması infeksiyalara qarşı iltihabi proseslərin dərinləşdiyini və anadangəlmə immunitetin aktivləşdiyini göstərir. Aparılan antibiotikterapiyadan sonra antimikrob peptidlərin səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldığı müşahidə edilmişdir. В статье представлены результаты исследования, проведённого с целью изучения уровней антимикробных пептидов (дефензинов, кателицидина, кальпротектина и лактоферрина) в крови недоношенных новорождённых с перинатальным энцефалитом и неуточнёнными или недифференцированными инфекцией. В исследование были включены недоношенные дети с перинатальным энцефалитом, а также дети, рождённые с данной патологией и неуточнёнными или недифференцированными инфекциями. Проведённое исследование показало, что уровень дефензинов, кателицидина и кальпротектина в крови недоношенных детей был ниже по сравнению с доношенными. Было выявлено, что у доношенных новорождённых с перинатальным энцефалитом, осложнённым инфекцией, концентрации дефензинов, кателицидина, кальпротектина и лактоферрина были значительно выше, чем у детей, рождённых с данной патологией. Повышение уровня антимикробных пептидов у новорождённых свидетельствует об активации воспалительных процессов и врождённого иммунитета против инфекций. После проведения антибиотикотерапии отмечалось значительное снижение уровней антимикробных пептидов. The article discusses the results of a study conducted to investigate the levels of antimicrobial peptides (defensins, cathelicidins, calprotectin, and lactoferrin) in the blood of preterm newborns with perinatal encephalitis and unspecified or undifferentiated infections. The study included preterm infants with perinatal encephalitis as well as those born with this pathology and unspecified or undifferentiated infections. The research revealed that the blood levels of defensins, cathelicidins, and calprotectin were lower in preterm newborns compared to full-term infants. It was demonstrated that in full-term infants with perinatal encephalitis complicated by infection, the concentrations of defensins, cathelicidins, calprotectin, and lactoferrin were significantly higher than in infants born with this pathology. An increase in antimicrobial peptides in newborns indicates the activation of inflammatory processes and innate immunity against infections. Following antibiotic therapy, a significant decrease in antimicrobial peptide levels was observed.

Məqalədə böyrəklərin xronik xəstəliyi (BXX) və xronik generalizə etmiş parodontiti (XGP) olan pasiyentlərin qanında sümük metabolizmi markerlərinin səviyyəsini öyrənmək məqsədilə aparılmış tədqiqat işi haqqında məlumat verilmişdir. Tədqiqata cəlb edilmiş BXX-nin ilkin mərhələsində olan 179 pasiyentən 110 nəfərdə xronik generalizə etmiş parodontit aşkarlanmışdır. 100 nəfər praktik sağlam şəxs kontrol qrupuna daxil edilmişdir. Xəstələrdə qanda sərbəst oksiprolin (SO) səviyyəsi, qələvi fosfataza, tartarata davamlı turş fosfataza (TDTF) və fibroblastların 23-cü böyümə amili (FGF-23) səviyyəsi və çənə sümüyünün alveolyar çıxıntısından götürülmüş sümük toxumasında kollagenin fraksional tərkibi təyin edilmişdir. Tədqiqatın nəticələri göstərmişdir ki, qanda SO orta və ağır dərəcəli xəstələrdə, TDTF isə bütün tədqiq edilənlərdə yüksələrək kontrol qrupundan statistik olaraq fərqlənmişdir. XGP olan xəstələrin qanında həll olmayan kollagenin qatılığı miqdarı kontrol qrupundakına nisbətən 1,62 dəfə aşağı, neytral-duzda həll olan kollagen səviyyəsi kontrolla müqayisədə 1,57 dəfə, turşuda həll olan kollagen isə 1,29 dəfə yüksək olmuşdur. XGP-li BXX xəstələrində FGF-23-ün daha yüksək olduğu aşkarlanmışdır. Beləliklə, tədqiqatın nəticələri sümük toxumasında gedən metabolik dəyişikliklərin erkən mərhələdə aşkar olunmasının XGP-nin gedişinə nəzarət etmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir. The article presents information on a study aimed at investigating the levels of bone metabolism markers in the blood of patients with chronic kidney disease (CKD) and chronic generalized periodontitis (CGP). The study involved 179 patients in the early stages of CKD, among which 110 were diagnosed with CGP. The control group consisted of 100 practically healthy individuals. The study measured the concentration of free hydroxyproline (FH) in the blood, alkaline phosphatase, tartrate-resistant acid phosphatase (TRAP), fibroblast growth factor-23 (FGF-23), and the fractional composition of collagen in bone tissue obtained from the alveolar process of the jaw. The results showed that FH levels in the blood were elevated in moderate and severe CGP, while TRAP levels were elevated at all stages, both differing statistically from the control group. In CGP patients, the amount of insoluble collagen was 1.62 times lower, the amount of neutral salt–soluble collagen was 1.57 times higher, and the amount of acid–soluble collagen was 1.29 times higher compared to controls. Higher FGF-23 levels were also detected in CGP patients with CKD. Thus, the findings indicate that early detection of metabolic changes in bone tissue is of great importance for monitoring the course of CGP. В статье представлена информация о проведённом исследовании, целью которого было изучение уровня маркеров костного метаболизма в крови пациентов с хронической болезнью почек (ХБП) и хроническим генерализованным пародонтитом (ХГП). Изучено значение биохимического исследования пародонтальной костной ткани. Среди 179 пациентов на ранней стадии ХБП у 110 был выявлен хронический генерализованный пародонтит. В контрольную группу вошли 100 практически здоровых человек. У пациентов определяли содержание свободного оксипролина (СО) в крови, щелочной фосфатазы, тартрат-резистентной кислой фосфатазы (ТРКФ) и фактора роста фибробластов 23 (FGF-23), а также фракционный состав коллагена в костной ткани, взятой из альвеолярного отростка челюсти. Результаты исследования показали, что уровень СО в крови был повышен при средней и тяжёлой степени ХГП, а уровень ТРКФ — при всех степенях, статистически отличаясь от контрольной группы. Количество нерастворимого коллагена у пациентов с ХГП было в 1,62 раза ниже, количество коллагена, растворимого в нейтральной соли, — в 1,57 раза выше, а количество коллагена, растворимого в кислоте, — в 1,29 раза выше по сравнению с контролем. У пациентов с ХГП и ХБП было выявлено более высокое содержание FGF-23. Таким образом, результаты исследования показывают, что выявление метаболических изменений в костной ткани на ранней стадии имеет важное значение для контроля течения ХГП.

В статье представлены результаты исследований, цель которых был анализ результатов изучения в многофакторной модели связи между развитием периимплантных заболеваний и некоторыми субъективными и объективными факторами риска. Это ретроспективный анализ группы пациентов, проходивших зубное протезирование с опорой на имплантаты в период 2015–2024 гг. К исследованию были привлечены 120 пациентов. Применяемая в работе многофакторная модель исследования и глубокий статистический анализ его результатов указали на обязательное наличие некоторых патогенетически важных факторов, связанных с перимукозитом и периимплантитом, то есть на наличие причинных факторов для развития как ранних, так и сравнительно более поздних осложнений: пациенты в возрасте меньше 55 лет; курильщики табака; наличие в анамнезе пародонтита; расположение имплантата в передней (фронтальной) части нижней челюсти. Таким образом, результаты настоящего исследования продемонстрировали, что вероятность развития воспалительно-деструктивных осложнений будет высока только у курильщиков, у лиц в возрасте старше 55 лет, у протезированных на имплантатах без адекватного доступа к межпроксимальной гигиене и при внедрении имплантатов во фронтальную область нижней челюсти. This article presents the results of a study conducted to investigate the relationship between certain subjective and objective risk factors and the development of peri-implant diseases. A retrospective analysis was performed on a cohort of patients using implant-supported prostheses between 2015 and 2024. In total, 120 patients were included in the study. The multifactorial research model employed and its detailed statistical analysis examined the presence of several pathogenetically significant factors associated with perimucositis and peri-implantitis, i.e., factors contributing to both early and relatively later complications. These included patients under 55 years of age, smokers, individuals with a history of periodontitis, and implants positioned in the anterior region of the mandible. The study demonstrated that the likelihood of inflammatory-destructive complications is higher in smokers, individuals over 55 years old, patients with inadequate interproximal hygiene, those with implant-supported prostheses, and when implants are located in the frontal region of the mandible. Məqalədə implantətrafı xəstəliklərin inkişafı ilə bəzi subyektiv və obyektiv risk faktorları arasında əlaqələrin öyrənilməsi məqsədilə aparılmış tədqiqatın nəticələri şərh edilmişdir. 2015-2024-cü illər arasında implant dəstəkli protezlərdən istifadə edən xəstə kohortunun retrospektiv təhlili aparılmışdır. Ümumilikdə tədqiqata 120 xəstə daxil edilib. İşdə istifadə edilən multifaktorial tədqiqat modeli və onun nəticələrinin dərin statistik təhlili perimukozit və periimplantit ilə əlaqəli bəzi patogenetik əhəmiyyətli amillərin mövcudluğu, yəni həm erkən, həm də nisbətən sonrakı ağırlaşmaların inkişafında rolu olan bəzi risk amillərinin, o cümlədən yaşı 55-dən az olan xəstələr; tütün çəkənlər; anamnezində parodontit olanlar; implantın alt çənənin ön (frontal) hissəsində yerləşməsi mövcudluğu araşdırılmışdır. Tədqiqat göstərmişdir ki, iltihabi-destruktiv ağırlaşmaların inkişaf ehtimalı siqaret çəkənlərdə, yaşı 55-dən artıq olan şəxslərdə, adekvat interproksimal gigiyena olmadıqda, implant protezləri olanlarda və implantlar alt çənənin frontal nahiyəsinə yerləşdirildikdə daha yüksək olur. parodont, diş implantı, perimukozit, periimplantit, risk faktorları periodontium, dental implant, perimucositis, periimplantitis, risk factors

В статье представлены данные исследования, проведённого с целью изучения изменений уровней интерлейкинов IL-1β, IL-2, IL-4 и IL-6 в сыворотке крови пациентов с хроническим генерализованным пародонтитом (ХГП) сопровождающимся пищевой аллергией, а также оценки их возможной патогенетической роли и взаимосвязи с уровнями иммуноглобулинов IgE и секреторного IgA (sIgA). Уровни интерлейкинов IL-1β, IL-2, IL-4, IL-6 и общего IgE были исследованы в сыворотке крови 87 пациентов в возрасте от 18 до 45 лет с хроническим генерализованным пародонтитом и у 17 здоровых доноров. Концентрация sIgA определялась в жидкости полости рта. При ХГП на фоне пищевой аллергии выявлены значительные изменения в деятельности иммунной системы, проявляющиеся активацией как системных, так и локальных воспалительно-аллергических механизмов. Исследования показали значительное повышение уровней провоспалительных цитокинов (IL-1β, IL-4, IL-6), общего IgE и sIgA. По мнению авторов, повышение концентрации sIgA является проявлением адаптивного иммунного ответа, направленного на усиление барьерной функции слизистой оболочки и предотвращение дальнейшего проникновения антигенов. Выявленные иммунологические изменения указывают на сложную патогенетическую взаимосвязь между воспалительными и аллергическими механизмами. Таким образом, учитывая влияние пищевой аллергии на выраженность и течение воспалительного процесса при пародонтите, при разработке индивидуализированных терапевтических стратегий необходимо учитывать аллергологический статус пациента и особенности иммунного ответа. Məqalədə xronik generalizə etmiş parodontitlə müşayiət olunan qida allergiyası olan xəstələrin qan serumunda interleykinlərin (IL-1β, IL-2, IL-4, IL-6) səviyyəsinin dəyişmələrini araşdırmaq, həmçinin onların mümkün patogenetik rolunu və IgE, sekretor İgA immunoqlobulinlərin səviyyəsi ilə əlaqəsini qiymətləndirmək məqsədilə aparılmış tədqiqatın nəticələri təqdim edilmişdir. 18-45 yaşlı, xronik generalizasiya etmiş parodontit xəstəliyi (KGP) olan 87 xəstənin və 17 sağlam donorun qan serumunda IL-1β, IL-2, IL-4, IL-6 və ümumi IgE səviyyəsi araşdırılmışdır. Ağız boşluğu mayesində sIgA konsentrasiyası müəyyən edilmişdir. Qida allergiyası fonunda baş verən XGP zamanı immun sistemin fəaliyyətində dərin dəyişikliklər aşkar edilmişdir, bu, həm sistemli, həm də yerli iltihabi-allergik mexanizmlərin aktivləşməsi ilə müşayiət edilir. Tədqiqatlar proinflamator sitokinlərin (IL-1β, IL-4, IL-6), ümumi IgE və sIgA səviyyələrində əhəmiyyətli artım olduğunu göstərmişdir. Müəlliflərin fikrincə, sIgA konsentrasiyasının artması, selikli qişanın baryer funksiyasını gücləndirməyə və antigenlərin daha da nüfuz etməsinin qarşısını almağa yönəlmiş adaptiv immun cavabın təzahürüdür. Müəyyən edilmiş immunoloji dəyişikliklər iltihab və allergik mexanizmlər arasında mürəkkəb patogenetik əlaqə olduğunu göstərir. Beləliklə, qida allergiyasının parodontitdə iltihabi prosesin şiddətinə və gedişinə təsirini nəzərə alaraq, fərdiləşdirilmiş terapevtik strategiyalar hazırlanarkən xəstənin allerqoloji vəziyyətini və immun reaksiyasının xüsusiyyətlərini nəzərə almaq vacibdir. The article presents data from a study conducted to investigate changes in the levels of interleukins (IL-1β, IL-2, IL-4, IL-6) in the blood serum of patients with food allergy accompanied by chronic generalized periodontitis (CGP), as well as to assess their possible pathogenetic role and their relationship with the levels of IgE and secretory IgA immunoglobulins. The levels of IL-1β, IL-2, IL-4, IL-6, and total IgE were examined in the blood serum of 87 patients aged 18–45 years with chronic generalized periodontitis (CGP) and 17 healthy donors. The concentration of sIgA in the oral fluid was also determined. The study revealed significant changes in immune system activity in patients with CGP associated with food allergy, accompanied by the activation of both systemic and local inflammatory-allergic mechanisms. The results showed significant increases in pro-inflammatory cytokines (IL-1β, IL-4, IL-6), total IgE, and sIgA levels. According to the authors, the increase in sIgA concentration is a manifestation of an adaptive immune response aimed at enhancing the barrier function of the mucous membrane and preventing further penetration of antigens. The identified immunological changes indicate a complex pathogenetic relationship between inflammation and allergic mechanisms. Thus, taking into account the impact of food allergy on the intensity and course of inflammatory processes in periodontitis, it is important to consider the patient's allergic status and immune response characteristics when developing individualized therapeutic strategies.