Understanding a Community: Evaluation of the Salonika Jewish Community during 18th and 19th Century

Abstract

Yahudiler için Selanik, ekonomik canlılığın ve dini eğitimin sembolüydü. Şehir gerek 15.yüzyıldan itibaren sahip olduğu dini eğitim merkezi olan Talmud Tora Hagadol’u ve Yeşivalarıyla gerek gelişmiş uluslararası ticaret ağıyla önemli Yahudi merkezleri arasındaydı. Liman ticaretinin yanı sıra 1492 sonrasında İspanya’dan kovularak şehre yerleşen Sefarad Yahudileri matbaa ve dönemin güncel dokuma teknolojisi gibi bilgileri de yanlarında getirmişler, kültürel ve ekonomik açıdan Selanik’te zenginleşmeyi sağlamışlardır. 15. yüzyılda başlayan bu zenginleşme 17. yüzyılın sonuna kadar artarak devam etmiştir. 18. yüzyılda meydana gelen savaşlar, deprem, yangın ve veba gibi doğal afetlerden dolayı şehir ekonomisi darbe almış, ticaret İzmir ve çevresine kaymıştır. Bu kayma Selanik ticaretinde ciddi oranda bir düşüşe sebebiyet vermiştir. Bu yüzyılda Yahudilerin bir kısmı göç etmeyi tercih etmişler, şehirde kalanlar ise tütüncülük ve dokumacılıkla hayatlarını idame ettirmişlerdir. 18. yüzyılın son çeyreğinde şehre yerleşen Allantini ve Fernandez aileleri gibi zengin ailelerin de etkisiyle şehir 19. yüzyılda tekrar ekonomik açıdan canlanmış, başlayan belediyecilik faaliyetleriyle modern bir çehre kazanmıştır. Selanik’in modernleşmesinde 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa merkezli olarak kurulan Alliance Israilite Universelle (Evrensel Yahudi Birliği) de etkili olmuştur. Alliance, Ortadoğu ve Balkanlarda yaşayan dindaşlarının modernleşmesi ve laikleşmesi için başta Selanik olmak üzere Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı şehirlerde modern tarzda eğitim kurumları açarak Yahudi cemaatinin Avrupai tarzda eğitim almış, çağdaş ve bilinçli nesiller yetişmesini sağlamaya çalışmıştır. Bu çalışma ile hedeflenen, 18. ve 19. yüzyıllarda Selanik Yahudi cemaatinin gelişim evrelerinin incelenmesi ve bunun Osmanlı İmparatorluğu’na ekonomik, kültürel ve siyasi anlamda katkılarını ortaya çıkarmaktır.