Sinek Kâğıdı Etkisine Farklı Bir Yaklaşım: Türkiye’de Büyükşehir Belediyelerinin Borçlanmaları Üzerinden Bir Analiz

Abstract

Mali transferler, çoğu ülkede mahalli idarelerin başlıca gelir türü olarak kullanılmaktadır. Sözü edilen gelirler ile idareler arasında ortaya çıkması olası gelir eşitsizliklerinin azaltılacağı ve ayrıca mahalli yöneticilerin hizmetlerini aksaklık yaşamadan sürdürebilmeleri için önemli bir kaynak elde edeceği ifade edilmektedir. Ancak sağladıkları faydaların yanında mali araçlara ilişkin mükelleflerin algılarını ve aynı zamanda yöneticilerin yaklaşımlarını değiştirdikleri için mali kararları olumsuz etkileyen sonuçların oluşabileceği de belirtilmektedir. Söz konusu olumsuz etkiler mali yanılsama, sinek kâğıdı etkisi ve ahlaki tehlike kavramları üzerinden incelenmektedir. Nitekim araştırma kapsamında sözü edilen kavramlara ilişkin teorik çerçeveden yola çıkarak Türkiye’de merkezi idare tarafından genel bütçe vergi gelirlerinden aktarılan payların büyükşehir belediyelerinin yöneticilerinin borçlanma kararlarını etkileyip etkilemediğinin test edilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda yöntem olarak Sistem Genelleştirilmiş Momentler Tahmincisi (Sistem GMM) kullanılmış ve 2014-2020 zaman aralığını kapsayan veri seti analiz edilmiştir. Ayrıca genel bütçeden aktarılan payların dışında büyükşehir belediyelerinin borçlanmaları üzerinde etki doğurup doğurmadıkları test edilmek istenen kontrol değişkenleri ile kukla değişkenler de analize katılmıştır. Yapılan analiz sonucunda genel bütçe vergi gelirlerinde yaşanan artışın, büyükşehir belediyelerinin borçlanmalarını artırdığı saptanmıştır. Öte yandan belirlenen kontrol değişkenleri olarak belirlenen yatırım harcamaları, operasyonel denge ve nüfus değişkenlerinin yanında kukla değişken olarak analize katılan ideoloji ile borçlanma arasında anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir.