Safavid-Ottoman Relations in The Letters of Italian Traveler Pietro Della Valle

Abstract

15. yüzyılın ortalarında Avrupa'da büyük bir panik yaşanmıştı. Bu panik Fatih Sultan Mehmed'in 1453 yılında Konstantiniyye'yi fethetmesi sonucunda kısa sürede Batı'ya doğru hızla ilerlemesi ile ilgiliydi. Avrupa devletleri, acilen Türk tehditine karşı büyük işlemler görmeye ve Türk karşıtı bir blok oluşturulmasına başlamışlardı. Azerbaycan'ı bu bloğa çekmek için kapsamlı bir politika izleniyordu. Amaç Azerbaycan'ı Osmanlı Devleti'ne karşı savaşa sokmak, iki güçlü Türk devletini birbiriyle savaştırmak, ikisini de zayıflatmak ve yok etmekti. Bu nedenle birbiri ardına Avrupa diplomatları Türkiye'ye ve Azerbaycan'a gönderiliyordu. Yazımızda kaleme aldığımız gezgin Pietro della Valle, devlet tarafından gönderilen elçi değildi ama onun da amacının diplomatların amaçlarından hiçbir farkı yoktu. Gezgin, Kızılbaş ordusuna katılarak Türklere karşı savaşmak istiyordu. 1614-1615'te Türkiye'de, 1617-1621'de ise Safevi devletinin İsfahan şehrinde yaşamış Pietro della Valle, Safevi-Osmanlı savaşlarınının şahidi olmuş, gördüklerini kendi kanaatince tahlil etmiş ve dostu Mario Skipanoya yazmıştır. Bu yazımızda gezginin mektuplarına dayanarak Safevi-Osmanlı ilişkilerini takip edecek ve yazdığı bilgileri tenkit ve tahlil edeceğiz. Tarihi geçmişe bakmaktaki amacımız gelecekte bu tür tuzaklara düşmemek, her zaman savaştan değil barıştan yana olmak, birlik olup el ele vererek ülkelerimizin vatandaşlarının barış ve huzur içinde yaşamasını sağlamaktır.