Rahîmî'nin Şerh-i Risâle-i Muammâ-yı Suğrâ-yı Câmî Adlı Eseri

Abstract

Edebî bir tür olan muammâ, Arap edebiyatında ortaya çıkmış ve Fars edebiyatında türün kuralları belirlenerek bu türün mahiyetinin ve olgun örneklerinin yer aldığı eserler ortaya konmuştur. Türk edebiyatında muammâ söyleyen şairlerin yanı sıra bu sahada yazılan Farsça eserleri tercüme ve şerh eden şairler de olmuştur. Fars edebiyatında muammâ konusunda eser verenlerden biri de Mollâ Câmî olup onun muammâ konusunda dört eseri bilinmektedir. Bu eserlerden biri de Manzûme-i Muammâ’dır. 66 beyitten oluşan bu eserin Türkçe tercüme ve şerhleri yapılmıştır. Bu şerhlerden biri de Rahîmî’ye aittir. Bu çalışmada Mollâ Câmî’nin Farsça manzûm olarak kaleme aldığı Manzûme-i Muammâ eserinin 18. yüzyılda Rahîmî mahlaslı birine ait Türkçe şerhi incelenmiştir. Şerhin sonunda bulunan tarih manzûmesinden hareketle şârihin Rahîmî mahlaslı biri olduğu ve bu şerhi 1117/1705-06 yılında kaleme aldığı anlaşılmaktadır. Bu dönem kaynaklarında muammâ ve lugazla ilgilenen ve meşhur olan Rahîmî, Habeşizâde lakabıyla meşhur olan Abdurrahim Rahîmî olduğu bilgisinden hareketle bu şerhin Habeşîzâde Rahîmî’ye ait olma ihtimali yüksektir. Çalışmanın giriş bölümünde muammâ türü hakkında temel bilgiler verilmiştir. İnceleme bölümünde Mollâ Câmî’nin Manzûme-i Muammâ eseri kısaca tanıtılmıştır. Devamında Şerh-i Risâle-i Muammâ-yı Suğrâ’nın şârihi olan Rahîmî’nin kimliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra şârih olabileceği kanaati hasıl olan Habeşîzâde Abdurrahim Rahîmî’nin kısa biyografisine yer verilmiştir. Yine bu bölümde tetkik edilen şerh eser ile ilgili şekil ve içerik hakkında elde edilen bilgiler, bu şerhin özeti ile nüsha tanıtımına yer verilmiştir. Çalışmanın metin bölümünde ise şerhe ait iki nüshanın karşılaştırmalı traskripsiyonlu metnin neşrine yer verilmiştir.