Paterson, New Jersey'de Memoratlar Bağlamında Ölüm Ritüeline Yaklaşım

Abstract

Memorat, ‘Tabiat üstü ferdî bir tecrübenin yaşayan veya ondan dinlenmiş birisi tarafından anlatılan şahsa bağlı hikâye’ olarak tanımlanmaktadır. Bilindiği üzere memorat, anlatı geleneği içerisinde en çok efsane türüne yakın bulunmakla birlikte, onu efsanelerden ayıran en önemli husus anlatıya ‘kişinin tecrübe etmesini’ ve ‘şahsi olma’ ölçütünü getirmesidir. Geçiş dönemleri içerisinde ölüm ritüellerinin devamlılığının sağlanmasında bu anlatıların oldukça önemli bir rol oynamasının yanı sıra, heterojen bir yapıya sahip olan bir bölgede anlatıların yayılması ve sürekliliği ayrı bir önem arz etmektedir. Bu anlatı biçimi orada yaşayan insanların kültürel bağlarının kuvvetlenmesinin yanı sıra birbirlerini bu kültürel altyapıda tutmaya olanak sağlayan bir düzendir. Geçiş dönemleri aynı zamanda kültürel değişimleri de açıkça gözler önüne seren bir süreci kapsadığından, memoratlar Paterson’da yaşayan Türklerin kültürel devamlılıklarının ve ölüm ritüellerine yaklaşımlarının tespitinde kolaylık sağlayan bir tür olarak ele alınabilir. Paterson, Amerika Birleşik Devletleri içerisinde New Jersey eyaletine bağlı, Little İstanbul olarak bilinen getto bir bölgedir. Çalışmada burada yaşayan Türklerin ‘ölüm’ ritüeline yaklaşımları, anlatıları (memoratlar), mezarlıkları ve Türk sosyokültürel yapısından farklı gerçekleşen defin uygulamaları konu edilmiştir. Ayrıca çalışmada ölümle ilgili anlatılar, tutum ve davranışların yanı sıra Türk mezarlıkları eski Türk inançlarına bağlılıkları bağlamında değerlendirilmiştir. Tüm bu inceleme ve değerlendirmelerle yoğun bir Türk nüfusuna sahip Paterson halkının, yaşadıkları bölgeyi memleket olarak görüp görmedikleri; defin uygulamalarının birtakım farkları sebebi ile insanların huzursuzlukları ve bunların memoratlara yansıması çalışmanın konusunu oluşturur. Çalışma, Paterson bölgesinde yapılan birebir görüşme, anket ve gözlemlere dayanmaktadır.