History of Nevres as an Early Modern Ottoman Chronicle

Abstract

Nevres Efendi’nin İranlılara ve Şiilere yönelik algısının erken modern reformcu denilebilecek bakış açısının Tarihçe-i Nevres adlı eseri üzerinden etüt edildiği bu çalışmada onun da devrinin muhalif aydınları gibi İbn Halduncu tarih ve toplum görüşlerinin etkisinde kalıp kalmadığının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu maksatla Nevres Efendi’nin ilgili eserinde ileri sürdüğü, erken modern reformcu olarak tanımlanabilecek görüşleri, İbn Halduncu bakış açısından etkilenen ve Osmanlı Devleti’nin gerilemesine paralel olarak bu gerilemeye çare arayan muhalif aydınlar üzerine yapılan araştırmalar ışığında tanımlayıcı ve karşılaştırmalı bir yöntemle ele alınmaktadır. Tarihçe-i Nevres konu edindiği Revan Seferi, seferin kendisi, siyasi sebepleri ve sonuçları açısından değil, erken modern izler ve İbn Halduncu etkiler açısından Şii algısı, kanun-ı kadime yönelik yaklaşım, devlet kurumlarına yönelik eleştiriler gibi alt başlıklar çerçevesinde etüt edilmektedir. Muhalif ve erken modern reformcu bir aydın olduğu anlaşılan ve İbn Halduncu bakış açısının tesirinde kaldığı düşünülen Nevres Efendi’nin ve eseri olan Tarihçe-i Nevres’in Osmanlı araştırmacıları tarafından değerlendirilme dışı bırakılmış olması bu çalışmanın gerekçesidir. Tarihçe-i Nevres hakkında yapılan neredeyse ilk çalışma olması nedeniyle bu teşebbüs öncü fakat sınırlı bir denemedir.