Halku'l-Qur'an According to Ibâdî Scholar Ebû Ya'kūb el-Vercelânî

Abstract

Halku’l-Kur’ân tabiri Kur’ân’ın yaratılmış olup olmadığıyla ilgilidir. Bu kavram Kur’ân-ı Kerim’de yer almamaktadır. Erken dönem hadis kaynaklarında da bu tabire rastlamak mümkün değildir. Bu mesele ilâhî sıfatlar çerçevesinde tartışılmıştır. Bu tartışmaların sonucunda fırkaların ayrışmasında odak konulardan birisi durumuna gelerek, siyasi ve itikadî bir mesele halini almıştır. İtikadî ve siyasi sonuçları olması nedeniyle farklı düşünen grupların ve tarafların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Toplumda meydana gelen kamplaşmalar dolayısıyla yöneticilerin tutumlarını da etkilemiştir. Halku’l-Kur’ân konusu Abbasiler döneminde yöneticilerin sert tutumları nedeniyle içinde âlimlerin olduğu birçok kesimi olumsuz yönde etkilemiştir. Siyasi ve itikadî tartışmaları beraberinde getiren bu konunun İbâdîler tarafından nasıl tartışıldığını, hangi konular merkeze alındığını İbâdîlerin önemli bir âlimi olan Ebû Ya‘kūb el-Vercelânî’nin (ö. 570/1175) eserlerini inceleyerek ortaya koymaya çalıştık. İbâdîlerin önemli âlimlerinden olan Ebû Ya‘kūb el-Vercelânî’nin ed-Delîl ve’l-burhân li-ehli’l-ʿuḳūl adlı eserinde Vercelânî, Halku’l-Kur’ân konusunu ilâhî sıfatları merkeze alarak izah etmeye çalışmış ve bu konuda farklı düşünen fırkalara karşı eleştirilerini ortaya koymuştur. Çalışmamızda İbâdîlerin Halku’l-Kur’ân meselesine dair fikirlerini ve Vercelânî’nin meseleye dair görüşlerini, iddialarını ve eleştirilerini tespit etmeye çalıştık.