Czy polski system podatkowy jest progresywny? Analiza rozkładu obciążeń w zależności od formy zatrudnienia

Abstract

Większość krajów Unii Europejskiej stosuje progresywne podatki dochodowe od osób fizycznych (PIT). Jest to wynikiem wdrożenia zasady sprawiedliwości pionowej pozwalającej na realizację pozafiskalnych funkcji podatków. W Polsce przyjęto rozwiązanie pośrednie i zastosowano system mieszany. Oprócz rozliczenia w oparciu o progresywną skalę podatkową, od 2004 roku podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą mogą wybrać rozliczenie przy pomocy 19% liniowej stawki podatku. Celem opracowania jest analiza progresji polskiego systemu podatkowego w zależności od formy zatrudnienia. W analizie bierze się pod uwagę obciążenie zarówno podatkami (PIT, VAT i akcyzą), jak i składkami na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Obliczenia wykonuje się dla 2012 roku w oparciu o obowiązujące wtedy wysokości stawek podatkowych, składek ubezpieczeń oraz stosowane ich limity. Do szacunku obciążeń podatkiem VAT i akcyzą wykorzystuje się dane GUS z Badania Budżetów Gospodarstw Domowych z 2012 roku. Z przeprowadzonej analizy wynika, że wybór formy zatrudnienia istotnie wpływa na wielkość obciążeń podatkowych, a co za tym idzie warunkuje progresję podatkową. Dla osób zatrudnionych na umowę o pracę system podatkowy ma charakter progresywny. W przypadku osoby samozatrudnionej prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą rozliczającej się według skali podatkowej, progresywny charakter systemu pojawia się powyżej 100 000 zł przychodu. Korzystając z samozatrudnienia połączonego z 19% liniową stawką podatku dochodowego, system podatkowy ma wyłącznie regresywny charakter.