A new concept and framework proposal for analyzing consumption spaces and third places: “spaceplace”

Abstract

Bu çalışma coğrafyanın temel kavramlarından ‘mekân’ ve ‘yer’e ilişkin tartışmalar ışığında, tüketimin ve sosyalleşmenin biraradalığını sağlayan üçüncü yerler ile mikro ölçekteki tüketim mekânlarını “mekânyer” olarak kavramsallaştıran yeni bir nosyon ve çerçeve sunmayı amaçlamaktadır. Bu yeni nosyon ve çerçeve bize iki önemli olanak sunmaktadır. Bunlardan ilki, ekonomik coğrafya içerisinde tüketim mekânlarını öne çıkararak, klasik lokasyonel seçim ve ihtiyaç odaklı analizin ötesine geçen bir tartışma yapmamıza imkân sağlamaktadır. İkincisi ise, coğrafya literatüründe teorik olarak tartışılan ve tanımlanan ‘mekân’ ve ‘yer’ kavramlarının mikro tüketim mekânları ölçeğinde işlemselleştirilmesini sağlayarak daha kapsayıcı ve pratik bir yeni bir kavram ve analiz çerçevesi önerisi ortaya koymaktadır. Önerilen kavram hem hizmet ortamı, üçüncü yer ve ilişkisel üçüncü yer kavramsallaştırmaları üzerinden hem de saha çalışmasından elde edilen verilerin analizi ve farklı bir perspektifle yenilikçi olarak yorumlanması üzerinden geliştirilmiştir. Bu bağlamda önerilen ‘mekânyer’ kavramını tanımlayan özellikler, ayrım (tüketim pratikleri, yaşam tarzı ve kültürel sermaye), ölçek (bilinç-duygu, deneyimsel ve ilişkisel), yerin failliği (yerin serbestliği, yerin gerçekleşmesi ve yerin kimliği) ve ürün (sembolik, toplumsal ve bilişsel) olmak üzere dört bileşenden oluşmaktadır. Sözkonusu kavramın inşası ve geliştirilmesinde birbirinden farklı yapılara ve anlamlara sahip iki tüketim mekânı olan Starbucks ve Simit Sarayı örneklem alanı olarak kullanılmıştır. Çalışma hem nitel hem de nicel yöntemi bir arada içeren tasarıma sahiptir. Her iki mekânda toplam 426 anket yapılmıştır. Aynı zamanda Starbucks ve Simit Sarayında 26 tüketici ve 8 yönetici ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın en önemli bulgusu, mikro tüketim mekânlarının özellikle de üçüncü yerlerin sosyalleşmeye odaklı yerler olsalar da aynı zamanda toplumun kültürel ayrımlarını ve deneyimlerini hem ürün hem de mekân üzerinden yeniden üretmekte oldukları yönündedir. Bu nedenle tüketim mekânlarının işlemselleştirilmesinde önerilen ‘mekânyer’ kavramının ve sunduğu çerçevenin özelliklerinin birlikte düşünülmesi ve kullanılması daha kapsamlı ve derin bir analiz imkânı sunmaktadır.